2023_GR_00204 - Lokaal Energie- en Klimaatpact 2.0 - voorstel tot ondertekening

In de context van het Vlaams Energie- en Klimaatplan 2021-2030 (VEKP) en de Europese klimaatdoelstellingen werkten de Vlaamse Overheid en haar partnerorganisaties in 2021 een Lokaal Energie- en Klimaatpact (LEKP) uit om de visie en de krijtlijnen voor wederzijdse engagementen tussen de Vlaamse Regering en de lokale besturen duidelijk af te bakenen. Naast de lokale besturen, konden stakeholders en organisaties bij hun ondertekening als ondersteuner aangeven op welke wijze ze de lokale besturen zullen bijstaan in de realisatie van het LEKP 1.0. De gemeenteraad keurde deelname aan LEKP 1.0 goed op 23/09/2021. Op 8 juli 2022 keurde de Vlaamse Regering het vernieuwde Lokaal Energie- en Klimaatpact 2.0 en bijhorende subsidie en opvolgingswijze goed. Onder deze versie worden zowel voor de lokale besturen als voor de Vlaamse overheid bijkomende engagementen vastgelegd.

Hierna volgt een puntsgewijze opsomming van de extra engagementen verbonden aan de ondertekening van het LEKP 2.0. Voor een uitgebreide uiteenzetting wordt verwezen naar het LEKP 2.0 zelf. Deze engagementen zijn nieuwe elementen die bovenop de onderdelen van het LEKP 1.0 komen.

De lokale besturen engageren zich tot:

• De doelstelling m.b.t. CO₂-reductie voor eigen gebouwen en technische infrastructuur wordt verhoogd van -40% naar -55% CO₂-emissies tegen 2030 t.o.v. 2015. De scope van deze doelstelling voor CO₂-reductie wordt daarnaast uitgebreid naar eigen mobiliteit;
• De primaire energiebesparingsdoelstelling wordt aangescherpt van -2,09% naar -3% per jaar vanaf 2023;
• Er worden geen nieuwe principiële schepencollege- of gemeenteraadsbeslissingen meer genomen m.b.t. lokale heffingen op elektriciteitsmasten en sleuven van ELIA;
• Aanpassingen in de streefdoelen onder de 4 werven:
1. Nieuwe uitdaging onder Werf 2 (energie):
• 25 fossielvrije renovaties onder de 50 collectieve renovaties per 1.000 wooneenheden tegen 2030;
• De inwoners van 50 per 1.000 wooneenheden worden uitgenodigd voor een klimaattafel ter bespreking van een wijkgerichte aanpak voor eind 2024.
2. Nieuwe uitdaging onder Werf 3 (mobiliteit):
• 1,5 (semi)publieke laadequivalenten per 100 inwoners (in plaats van 1) tegen 2030.

De Vlaamse overheid engageert zich in het LEKP 2.0 tot het volgende:

• Territoriaal coördinatorschap door Vlaanderen (VR 2022 2502) voor het Europese Burgemeestersconvenant om o.a. technische en strategische bijstand aan ondertekenende gemeenten te verlenen voor de ontwikkeling, uitvoering en monitoring van hun actieplannen voor duurzame energie en klimaat (SECAPS);
• Om concrete praktijkgerichte oplossingen voor drempels bij voortrekkersteden en - gemeenten die het LEKP 2.0 ondertekenen te ondersteunen, faciliteert ABB een Werkplatform;
• De Vlaamse Regering engageert zich voor een frequente opvolging (minstens jaarlijks) per bevoegd beleidsdomein;
• Via het Netwerk Klimaat ondersteunt de Vlaamse overheid steden en gemeenten bij de opmaak van lokale warmteplannen en renovatiestrategieën. Naast de ‘inspiratiekaart warmtezonering’ zullen alle steden en gemeenten weldra ook beroep kunnen doen op een ‘startanalyse lokale renovatiestrategie’. Dit is een grafisch werkinstrument dat de lokale besturen zal helpen om prioriteiten te bepalen voor het lokale renovatie- en sloopbeleid;
• Verder bouwend op de startanalyse van het Netwerk Klimaat wordt een ‘Wijkrenovatietool’ aangeboden aan lokale besturen en hun partners om collectieve renovatietrajecten datagestuurd te concretiseren en op te volgen t.e.m. de uitvoering. Deze tool kan een handig instrument zijn om de klimaattafels wijkgericht te organiseren;
• Versterking van de basisfinanciering van energiehuizen;
• De invoering van de ‘Mijn VerbouwPremie’ en de ‘Mijn VerbouwLening’ en de versterking van het noodkoopfonds. Zo wordt er gestreefd naar een evenwichtige mix van het activeren van privaat kapitaal door financieringsinstrumenten (premies (waaronder de EPC-labelpremie) en langlopende leningen met incentives voor diepgaande renovaties via het renteloze renovatiekrediet (via banken)), ontzorging (door energiehuizen en BENOvatiecoaches) en verplichtingen (zoals de niet-residentiële renovatieverplichting vanaf 1/01/2022 en de residentiële renovatieverplichting vanaf 1/01/2023, publieke en overheidsgebouwen moeten een minimaal EPC-label behalen tegen 2028 en alle niet-residentiële gebouwen tegen 2031);
• Blijvend in te zetten op het ondersteunen van de lokale besturen bij het realiseren van state of the art fietsinfrastructuur;
• De noodzaak voor een taxshift tussen de energievectoren (elektriciteitsfactuur verlichten door kosten door te schuiven naar fossiele energiedragers) heeft de Vlaamse Regering principieel ondersteund;
• Een eenmalige additionele budgettaire impuls voor LEKP 2.0 ondertekenaars van 22,5 miljoen euro om de aangescherpte ambities van LEKP 2.0 te ondersteunen tijdens deze legislatuur. Deze middelen worden verdeeld als volgt: 8,75 miljoen euro voor 2022, 8,75 miljoen euro voor 2023 en 5 miljoen euro voor 2024. Deze engagementen kunnen binnen de perken van de daarvoor op de begroting van de Vlaamse Gemeenschap voorziene en beschikbare middelen en kunnen aangepast worden in functie van het algemeen begrotingsbeleid.

De LEKP 2.0-pot wordt verdeeld over de deelnemende gemeenten en steden, m.a.w. niet-deelnemende steden verliezen hun trekkingsrecht en dit bedrag wordt verdeeld over de deelnemende steden en gemeenten.

Het LEKP 2.0 gaat net als het LEKP 1.0 om een inspanningsverbintenis: de gemeente engageert zich om maximale inspanningen te doen om de vooropgestelde doelstellingen van het LEKP te realiseren. Er wordt géén resultaatsverbintenis afgesloten, waarbij bij het niet behalen van de vooropgestelde doelstellingen een sanctie of terugbetaling dreigt.

Als gevolg van de energiecrisis in 2022 lanceerde de Vlaamse Overheid ook een LEKP 2.1. Dit is een addendum bij LEKP 2.0 en bevat een aanscherping in tijd en uitbreiding van de doelstellingen vermeld in werf 2 “verrijk je wijk” (energie), met een specifieke focus op het wijkniveau. Door ondertekening van LEKP 2.0, bovenop het reeds ondertekende LEKP 1.0, zal de gemeente heel wat inspanningen moeten leveren om de doelstellingen te behalen. Deze versies 1.0 en 2.0 betreffen een inspanningsverbintenis, en geen resultaatsverbintenis. Omwille van de aanscherping in tijd en uitbreiding van de doelstellingen in versie 2.1, kan dit eerder als een resultaatsverbintenis gelezen worden. Het lijkt dan ook zeer moeilijk om de  doelstellingen van LEKP 2.1 tegen 2025 te behalen. De gemeente wil alles in het werk stellen om de ambitieuze doelstellingen van LEKP 2.0 te halen, wat al een grote uitdaging is. De gemeente kan in haar eigen werkingsprogramma zeker al doelstellingen van LEKP 2.1 opnemen, maar een toetreding tot LEKP 2.1 is op dit moment voorbarig.

Ook voor LEKP 2.0 dient jaarlijks ten laatste tegen 1 maart en na goedkeuring door de gemeenteraad aan de Vlaamse overheid gerapporteerd te worden over de voortgang van de realisaties binnen het Lokaal Energie- en Klimaatpact.

Louter informatief eveneens in bijlage de verschillen tussen de werven bij LEKP 1.0, LEKP 2.0 en LEKP 2.1.

De internationale conferentie inzake milieu en ontwikkeling gehouden in Rio de Janeiro in 1992 en het internationaal verdrag van Kyoto van 1997 met betrekking tot het nemen van maatregelen ter bescherming van het klimaat en ter vermindering van de uitstoot van broeikasgassen.

Het ondertekenen van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen door de federale overheid in New York in 2015 aangaande het engagement om aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen te werken;

Het ondertekenen door de gemeente Zwijndrecht van het Burgemeestersconvenant 2030.

Het Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) 2021-2030.

Het Regeerakkoord Vlaamse Regering 2019-2024: Ook de Vlaamse en lokale overheden nemen hun verantwoordelijkheid en geven het goede voorbeeld. Net zoals de Vlaamse Overheid zullen gemeenten, steden, intercommunales, OCMW’s, provincies en autonome gemeentebedrijven worden gevraagd dat zij hun broeikasgassen met 40% reduceren in 2030 ten opzichte van 2015 en vanaf 2020 per jaar een energiebesparing van 2,09% realiseren op het energieverbruik van hun gebouwenpark (inclusief technische infrastructuur, exclusief onroerend erfgoed).

 Art. 2 van het Decreet Lokaal Bestuur: “De gemeenten zijn overeenkomstig artikel 41 van de Grondwet bevoegd voor de aangelegenheden van gemeentelijk belang. Voor de verwezenlijking daarvan kunnen ze alle initiatieven nemen. Ze beogen om bij te dragen aan de duurzame ontwikkeling van het gemeentelijk gebied.”